بررسی مقوله ی پیشرفت در اندیشه ی آیت الله خامنه ای

از حدود دو قرن پیش که جامعه ی ایران با تمدن جدید غرب و دست آوردهای آن مرتبط و آشنا گردیده، دیدگاه های متفاوتی در خصوص نحوه ی برخورد با آن ابراز شده است. به طور کلی در این رابطه، سه موضع متفاوت را می توان ذکر کرد: تسلیم کامل، نفی کامل و پذیرش گزینشی. موضع اول و دوم، عمدتاً مربوط به قبل از انقلاب اسلامی است و موضع سوم نیز که ریشه آن به تفکرات سید جمال الدین اسدآبادی و اقدامات عملی وی برمی گردد و بعدها توسط نظریه پردازان دیگری از جمله دکتر علی شریعتی نیز پی جویی شد، در انقلاب اسلامی نیز به عنوان عکس العملی نقادانه در قبال غرب مطمح نظر قرار گرفت. طی دوران بیش از سه دهه بعد از انقلاب، اشکالی از الگوهای گزینشی توسعه ی عمدتاً اقتصادی در ایران اجرا شد که به دلیل نارسایی ها و ضعف های عدیده ی هر کدام از آنها، اخیراً و به دنبال نام گذاری دهه ی چهارم انقلاب به عنوان دهه ی پیشرفت و عدالت از سوی آیت الله خامنه ای و همچنین طرح الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت از سوی ایشان، گرایش بیشتر به الگوی بومی پیشرفت، مدنظر مسئولین و جامعه ی علمی کشور قرار گرفته است. سوالی که اینجا مطرح می شود این است که مقوله ی پیشرفت در اندیشه ی آیت الله خامنه ای دارای چه ابعاد و مولفه هایی است؟ در همین راستا و در مقام فهم این سوال، در آغاز به بیان و نقد نظریات رایج توسعه در جهان می پردازیم و در ادامه، ابتدا علت عدم استفاده ی آیت الله خامنه ای از لغت توسعه و چرایی بکارگیری واژه ی «پیشرفت» توسط ایشان را بیان کرده و سپس به بررسی ابعاد و مولفه های پیشرفت در اندیشه ی ایشان خواهیم پرداخت تا ببینیم آیت الله خامنه ای به این سوال تاریخی «چه باید کرد؟» چگونه پاسخ گفته اند که در این راستا 9 محور از سخنان ایشان در زمینه ی پیشرفت استخراج شده است که این امر گواهی دهنده ی اعتقاد آیت الله خامنه ای به نقد مفهوم رایج از توسعه و امکان طرح الگوی بومی پیشرفت است، پیشرفتی که درونزا و مناسب کشور اسلامی ایران می باشد و نسخه برداری از الگوهای توسعه ی شرقی و غربی در آن جایی ندارد. شایان ذکر است که در این تحقیق، از روش توصیفی - تاریخی بهره خواهیم برد و روش جمع آوری داده ها نیز به صورت کتابخانه ای خواهد بود.